Haber7 / Fuat Öner
Koronavirüs salgınının tesiriyle kuvvetli geçen 2020 yılında hükümettin iş dünyasına verdiği dayanak üretim ve istihdamın devamlılığında kilit nokta oldu. Hükümetin bilhassa KOBİ'lere verdiği dayanak pandemi sürecinin en az hasarla atlatılmasını sağladı.
Haber7 olarak GNG Danışmanlık İdare Şurası Lideri ve ASKON İdare Şurası üyesi Nusret Güre ile KOBİ'lerin durumunu ve teşvikleri konuştuk...
DÜNYADA EN SÜRATLİ HAREKET EDEN ÜLKE TÜRKİYE OLDU
2020 aslında uygun başlayıp Şubat sonundan itibaren Dünyadaki hastalıktan ötürü berbat bir gidişata sebep oldu ancak hükümetimizin vaktinde süratlice almış olduğu kararlar sonucunda çabuk atlatıldı.
Bilhassa turizm, eğitim, restoran ve besin tarafındaki işletmelerimiz zahmet yaşadı. Dünyada bu bahiste en süratli hareket eden bizim hükümetimiz oldu. Eğitimle ilgili okulların süratlice tatil edilmesi ve virüsün yayılması tesiri bekleniyordu hükümetimiz orda süratlice kararlar aldı.
Öncelikle kısa çalışma ödeneğini getirdi, nakit fiyat dayanağı getirdi. Münasebetiyle iş yerinin üzerinden bir maaş problemini öteledi. Orda da mecburilik getirdi ve Personellerinizi işten çıkarmayacaksınız. Bunun maliyetini ben karşılayacağım, maaş+sigorta takviyesini ben karşılayacağım sizde buna karşılık çalışanınızı işsiz bırakmayacaksınız dendi. Böylelikle istihdam tarafı aşılmış oldu.
Dalların düşünceye girmemesi için ana dallarda kahır yaşayan dallar için acil olarak vergi-sigorta ödemelerini 6 ay öteledi. Bu da iş dünyasının elini rahatlattı. KGF kredileriyle piyasada insanların çeklerini yazabilmesin, olağan iş hayatı devam etsin diye bu süreç epeyce başarılı yürütüldü.
Lakin takdir edersiniz ki turist gelmeyince turizm bölümü bundan etkilendi. Bunun içinde tahlil üretildi. Turizmcilere yönelik KGF dayanaklı 10 milyon TL limite kadar kredi takviyeleriyle, düşük faiz oranlarıyla kamu bankalarıyla bugüne geldik.
169 MİLYAR DOLARLIK İHRACAT GERÇEKLEŞTİ
Her şeye karşın dünyadan farklı olarak bizim sanayicimiz akıllı, neye yatırım yapması gerektiğini biliyor. Bir yanda bir maske muhtaçlığı ortaya çıktı oldu, deterjan muhtaçlığı hasıl oldu en süratli formda bunu satmaya başladık. Birçok dalda aslında ticaretimiz durmadı. Her şeye karşın 169 milyar dolar üzere bir sayı ile 2020 yılını ihracat sayısı olarak kapattık. Pandemi olmasaydı bu sayılar daha da hoş olacaktı.
TEŞVİKLER İÇİN PİYASADA YANLIŞ BİR ALGI VAR
Biz dalım içerisinde olduğumuz için firmalarımızdaki yapılamayı görüyoruz. Duruma aslında görüldüğü üzere makus değil. Devlet bunların haricinde zati olağan vakitten da vermiş olduğu dayanaklar var. Bunlar SGK teşvikleri, İş Kur teşvikleri, KOSGEB takviyeleri, TUBİTAK takviyeleri devletin 30’un üzerinde kurumu daima aslında teşvik sistemini çalıştırıyor. Kimi Kobilerimizin bundan haberi olmuyor ya da kimi Kobilerde yanlış bir algı var “bu birilerinin yakın olduğu bireylere dağıtılıyor biz gitsek vermezler” üzere bu türlü bir algı var ancak bu aslında çürümeye başladı. Bizler danışmanlar olarak anlatıyoruz. Müracaat ettiklerinde kendi yollarıyla ya da danışmanlar aracılığıyla müracaat ettiklerinde bunda önemli takviyeler görüyor.
3 YIL UZATILDI
2020’nin sonunda teşvikler bitiyordu aslında SGK teşvikleri fakat 3 yıl daha uzatıldı. 3 yıl daha uzatılması demek 6111 sayılı kanun genç ve bayan istihdamını sağlıyor. 7103 sayılı kanun ise 3 ay işsiz kalan bir insanın tekrar işe girmesi halinde 18 aya kadar SGK dayanağı sağlıyor. Bu İş yerlerin rekabet edebilmesi için kıymetli bir avantaj bir taraftan işsiz kalanlarında iş bulması için değerli bir avantajdır. Devlet bunu nerden sağlıyor, bunu işsizlik fonundan karşılıyor. Bu türlü hoş dayanaklar var. Bunların tabi birtakım ufak tefek püf noktaları var. Mesela birtakım ufak tefek işleri yapmayınca birtakım takviyelerden istifade edemiyorsunuz ya da az ediyorsunuz. İŞKUR’a kayıtlı olan birisini almış olsanız İŞKUR’un desteklediği kişi olmak zorunda değil siz istediğiniz kişiyi alıyorsunuz onun yalnızca sigortasını yapmadan evvel İŞKUR faal iş arayan halde gösterince bu takviyelerden istifade ediyorsunuz. Bunu yapmayınca sistem onay vermiyor.
TİCARETTE İSTİKRARLAR DEĞİŞTİ
2021 yılının ben çok çok düzgün olacağına ümit edenlerdenim. Bunun karşılığınıda aslında görüyoruz. Birebir vakitte DEİK’inde Slovenya yürütme konseyi üyesiyim. DEİK’te karşı ülkenin büyükelçisiyle geçen yaptığımız toplantıda bizden mal almak için bizimle ticaret yapmak için epeyce hoş sinyaller veriyorlar. Başka ülkelerin yürütme heyetinde olanlar arkadaşlarımla değerlendirdiğimde yalnızca mani kimi ulaşımın kapanması oluyor ki o da şu anda birçok ülkeyle aşıldı. İhracat noktasında düzgün gidiyor. Kobilerimiz açıkçası çok ümitli yani eskisinden bile daha çok ticaret yapılabilecek bir ortam var ülkede. Yalnızca ticaretin istikrarları değişti. Evvelden besin yerinde sunulurken artık paket servis diye bir uygulama geldi. Kargo şirketleri çok kıymetli bir hale geldi.
Yurt dışında o kadar yeni ticaret modelleri geliştirilmiş ki. Mesela konuttan çalışma diye bir argüman gelişti ülkemizde son 5-10 yıl içinde artık bunu bir adım daha ileriye atmışlar mesela bizim insanımızın burada zekâsı diye düşünüyorum oteller turizm döneminde boş kaldı insanlarda meskenden çalışmak zorunda kaldı meskenden çalışmak çok verimli olmuyor oteller odalarını günlük kiralamaya vermek başladılar. Olağan fiyatın yüzde 40 altına veriyor uygun fiyata veriyor. Lakin bunun karşılığında odası boş kalmamış oluyor. Oradaki beşerler işsiz kalmamış oluyor. Biraz daha e-ticaret yüklü olacağını düşünüyorum ben 2021 yılının. Devlet aslında üzerine düşeni yapıyor verimli bir yıl olacağını ümit ediyorum.
KOBİLERİN 2021 YILINDAN BEKLENTİLERİ
Devlet vakit zaman teşviklerle ilgili yeni düzenlemeler yapıyor. Piyasadaki geri dönüşlere bakıyor yaptığı teşviklerden ne oranda istifade edildiği, ne kadar insan istihdama katıldı bunlara bakarak bunları pahalandırıyor. Cumhurbaşkanımız iktisat siyasetinde birtakım ıslahatlar yapmaktan bahsetti. Teşvikler verilirken bu teşvikler bazen köyü istikamette de kullanılabiliyor. Devlette bunu burada fark ettiği vakit farklı bir metoda geçiyor. KOSGEB mesela Türkiye’de en çok yaygın olarak bilinen kurumdur. Orda aslında yanlış bir algıda var.
YATIRIMCI VAZGEÇME NOKTASINA GELİYOR...
KOSGEB yıllar evvel kurulduğunda sanayicileri güçlendirmek için merhum Özel tarafından kurulmuştu. Oradaki amaç kitle yalnızca endüstriciler fakat ilerleyen yıllarda bütün esnaflarda bu kutunun içine atıldı. 3 milyon 600 bin tane kayıtlı üyesi var şu anda. 3 milyon 600 bin üyenin 3 milyon 150 bin tanesi esnaf biz. Biz hatta 3 milyon 150 bin havuzdaki esnafın ticaret bakanlığına bağlanarak orada farklı bir sistemde kıymetlendirilmesi evet onlarda esnaf onların da dayanaklardan istifade etmesi lazım. Fakat onlar orda olduğu vakit KOSGEB üzerine düşeni sanayicilere yapması gerekeni yapamıyor. Gecikmeler oluyor. Mesela yeni bir proje çıkıyor 300 bin lira hibe 700 lira faizsiz dayanağı var. Kobi gel diye bir daveti var KOSGEB’in olağan vakitte yılda 4 kere çıkan bir davetti bu geçen sene o kadar çıkmadı. Bu kere kaynaklar az olduğu için kâfi olmuyor. Projeyi veriyorsunuz üç ay sonunda aşikâr oluyor sonra harekete geçmesi derken 7-8 ayı buluyor. İktisat idaresine vakit zaman bunu anlatmaya çalışıyoruz. Vakit zaman yatırımcı o yatırımdan vazgeçme etabına gelebiliyor zira diyor ki ben 7 ay seni beklersem ben ona nazaran mutabakatlar yaptım o yatırım onu beklemedi.
Lakin biz piyasada şunu da gördük. 2020’nin bilhassa Haziran ayından itibaren bizim yaptığımız hizmetlerden bir tanesi de yatırım teşvik dokümanı. İnanılmaz yatırım yapılıyor şu an da. Birçok alanda geçen ay iki firmamızda bir tane 50 milyon TL’lik bir tane de 33 milyon TL’lik yatırım teşvik dokümanı aldı. Bir taraftan beşerler ülkesine güveniyor pazardaki fırsatları görüyor ve bunun karşılığında yatırım yapmaya devam ediyor. Burada kim tesirli oluyor işte basının burada kıymeti çok var.
İkinci olarak da DEİK üzere ASKON üzere MÜSİAD üzere kuruluşlarımızda burada ticaret-diplomasi yapıyor aslında karşılıklı olarak aslında evvelden yüz yüze yapılamayan toplantılar bu süreçte şöyle avantajları da oldu. Biz bütün ülkelerle karşı tarafın temsilcileriyle Zoom da online olarak toplantı yapma imkanına sahip olduk. Evvelce mesela müşterilerimize bunu öneriyorduk zira İstanbul da bilhassa bir yerden bir yere gitmek vakit kaybı yetişemiyorsunuz. O vakit kabul etmiyorlardı artık kendilerinden bu türlü bir talep geliyor. Çok da verimli oluyor.
DEVLET ŞEFKATLİ TARAFINI GÖSTERECEKTİR
O yüzden 2021’de devlette biraz şefkatli tarafını gösterecek bunun işaretlerini alıyoruz. Yalnızca şuanda sivil toplum örgütleriyle iktisat idaresi bunu pahalandırıyor. Nasıl bir model uygulayalım? diye. Evvelce mesela devletin KOSGEB tarafından verdiği dayanak şuydu; iş yeri açan herkese 50 bin lira hibe veriyordu. O 50 bin lira hibe hala devam ediyor. Oradaki maksat şuydu beşerler ticaret yapsın, istihdam yapsın, sigorta yapsın, vergi ödesin hem devlete dönüşümü olsun hem insanlara iş sahibi olsun.
İş burada bir çiğköfte açan şahsa de bu verildi bir fotoğraf stüdyosu açana da verildi. Artık orda devlet modeli değiştirmek zorunda daha büyük kapsamlı teşvikler var. İşte 1 milyon bütçeli bir KOBİGEL var onun bir tık üstünde 5 milyon hibeli bir öbür proje var. 10 milyona kadar KOSGEB’in burada takviyeleri var. Daha farklı teşvikler çıkıyor orada devlet üst sonu koymuyor. Kâfi ki diyor Türkiye’nin ithal ettiği Türkiye de üretilmeyen ithal ettiğimiz bir eseri üretin ithalatı azalttığınız üzere ihracata katkı sağlayın. Lakin alt tabandakilerde değişiklik olacak onu bekliyoruz açıkçası.
BİTESVİK SİSTEMİ KOBİLERE NE ÜZERE AVANTAJLAR SAĞLIYOR?
Aslında biz bu projeyi çıkarttığımızda 2017 yılında bu yazılımı yaptık. Biz bunu bir muhtaçlıktan ötürü yaptık aslında. Piyasada şunu gördük; danışmanlık yapan bireyler hem insanlara yanılgılı teşvikler yapmaya sevk ediyor, kusurlu sonuçlar çıkarıyor şöyle bir algı oluşuyor devlet kaşıkla verdi kepçeyle geri aldı. Bu teşviklerde yanılgılı bir kullanım kelam konusu olursa sonunda devlet 3-5 sene sonra bunu incelediğinde bunu faiziyle ve cezasıyla birlikte geri alıyor. Orada çok kritik bir durum var. Mesela aldığınız bin lira teşvik sizin 100 bin liranızı 300 bin liranızı 500 bin liranızı çalışan sayınıza nazaran sebep olabiliyor. Zira orada devlet tabiatıyla verdiği ya da 5 puanlık indirim var. Sizin orada yaptığınız kusur sonra sizin geriye dönük 5 puanlık indirimden de olmanızı sağlıyor. Fatura epeyce büyük çıkıyor. Bu hususta hakkıyla çalışan danışmanlar tabi ki var. O danışmanlar var olmakla bir arada yüzde 25’lere varan oranlarda komite aldılar. O da haksız bir yarardı. Biz buna bir tahlil bulmak için beşerler danışmana muhtaçlık duymasın kendi bünyelerinde bunu yapabilsin diye kendi bilgi tabanlarını kurduğumuz programımızla kusursuz ve eksiksiz bundan istifade etmeleri için kurduğumuz bir projeydi. Biz bu projeyi yaparken devletin geriye dönük rastgele bir teşvikten yararlanması konusu değilken ya da mahkeme kararıyla yapılması kelam konusuyken bir anda devlet bir karar aldı zira mahkemeye vermeler artmıştı her seferinde mahkeme iş vereni haklı buluyor bu teşvikleri ödeyin diyor.
Devlette bunun önüne geçmek için bir yasa çıkardı. 7103 sayılı yasa 2018 yılının Şubat ayında çıktı bu kanun dedi ki; geriye dönük teşvik alacağı olan firmalar bu teşviklerini müracaat ederek alsınlar. Sonra ben bir hak tanıyacağım dedi kanunla da önünü kapattı. Uzunca bir vakit da önünü tıkamadı. 1yıl 1,5 yıl insanların müracaat etme hakkı verdi. Beşerler önemli olarak istifade etti. İşte tam bu noktada bizim bit teşvik yazılımımız daha pahalı hale geldi. Zira insanların yanlışsız şahısları tespit etmesi kıymetli ikincisi tespit ettikleri bireyleri SGK’nın sistemine yüklemesi çok değerliydi. Biz iki işi burada birleştirdik yazılımla. Günlerce program test edildi. Piyasaya birinci çıkardığımızda birinci başta zorlandık lakin sonra epeyce âlâ bir program satışı yaptık. Hala devam ediyor zira teşvikler katlanarak devam ediyor ve güncellenmek zorunda. Dataları SGK’nın bilgi tabanından çekerek teşvikin şuanda sigorta tarafından 20’ye yakın teşvik var. Her teşvikin kendine nazaran farklı bir hesaplama biçimi var. Biz bilgileri oradan çekerek ortalama mantığını hesap ediyoruz programa sonuçta bir rapor çıkartıyor. Bunu aylık olarak çıkarttığı üzere geriye dönük her türlü çıkartıyor. Orada bazen bir kişi birden fazla teşvikten faydalanabiliyor. Biz tekrar yazılımda şu avantajı sağlıyoruz kullanıcılarımıza hangisi daha yüksekse işletmenin çıkarı hangisinde daha fazla olacaksa ondan istifade etmesi için oluşturduğumuz bir yazılım piyasada da karşılık buldu bizde bunu daima güncelleyerek daha güzel özellikler ekleyerek hizmet vermeye devam ediyoruz.