Osman Müftüoğlu'nun yazısı şöyle;
İsterseniz gelin, evvel biz hekimlerin çok sık kullandığı “akut” ve “kronik hastalık” kavramları ne manaya geliyor ona bir bakalım, daha sonra da “akut bir enfeksiyon hastalığı” olduğunu bildiğimiz Covid-19’un kimi şartlarda neden ve nasıl “kronik bir hastalığa” dönüşebileceğini anlamaya çalışalım.
BİLGİ 1
AKUT HASTALIK NEDİR
Tıp bilimlerinde şayet bir hastalık birden teğe, gürültülü bir biçimde, hızlıca başlar, çabuk ilerler lakin bütün bunlara karşın şu yahut bu biçimde genelde kısa müddetli bir seyir gösterip güzelleşirse “akut hastalık” olarak tanımlanır. Örneğin boğazınızda gelişen bir lenf bezi iltihabı gürültülü bir halde (ateş, üşüme, titreme, boğaz ağrısı) başlar ancak 3-5 gün içerisinde, yani süratle ve büsbütün uygunlaşırsa “akut lenfadenit” olarak tanımlanır.
BİLGİ 2
BİR HASTALIK NE VAKİT KRONİKTİR
Birtakım hastalıklar da yavaş, sessiz ve derinden bir başlangıç gösterip uzun süreli hatta bazen kalıcı, yani hayat uzunluğu düzelmeyen, tedavi imkanları sınırlı sağlık sıkıntıları formunda kendini gösterebiliyor. Örneğin şeker hastalığı bu türlü bir sorun. Uzun müddet kıymetsiz işaretlerle (ağız kuruluğu, susama, yorgunluk, kilo kaybı) kendini tabir etmeye çalışırken, vakit içinde böbrekler, kalp, beyin ve gözlerde büsbütün iyileştirilemeyen kalıcı birtakım hasarlara yol açabiliyor. Bu nedenle de Tip 2 diyabet, kronik bir hastalık olarak kabul ediliyor.
BİLGİ 3
HEM AKUT HEM KRONİK Mİ
Ayrıca şunu da bilelim: Kimi hastalıkların “akut” bir başlangıçla ortaya çıkmaları ancak şu ya da bu biçimde vakitle “kronik” bir hastalığa dönüşmeleri de mümkün. Örneğin karaciğerdeki akut bir iltihaplanmanın (akut hepatit) bir mühlet sonra kronik bir karaciğer yetmezliğine dönüşmesi her vakit mümkün. Ayrıyeten bu bilginin zıddı de yanlışsız: “Kronik” bir hastalıkta da vakit zaman “akut alevlenmeler” (ataklar) ortaya çıkabiliyor. Mesela hafif seyirli kronik bir romatizmal hastalık (romatoid artrit) vakit zaman “akut” bir atak (eklemlerde şişme, kızarma, ağrı) ile de seyredebiliyor.
GÜNÜN SORUSU
COVID-19 KRONİKLEŞEBİLİR Mİ?
Hiç şüphesiz ki Covid-19 akut bir mikrobik hastalık. Ateş, üşüme, titreme, boğaz ağrısı, öksürük, nefes darlığı, önemli seviyede halsizlikle kendini gösteriyor. Genelde de iki, bilemediniz üç haftalık bir seyirden sonra başlangıçtaki alevlenme baskılanıyor, hastalar büsbütün düzgünleşiyor. Yani birden fazla kişi en geç bir ay içerisinde hastalıkla ilgili problemleri büsbütün atlatarak (tam şifa) evine, işine gücüne dönebiliyor. Lakin bu talihi yakalayamayan hastalar da var. Ve o hastalarda Covid-19’un tahribatı daha uzun sürüyor. Bu kümedeki hastalar için başlangıçta “uzamış/long Covid-19” tarifi kullanılmıştı. Anlaşılan o ki bu tarif da bize yetmeyecek! Şanssız birtakım hastalarda hastalık muhtemelen kronik bir meseleye dönüşebilecek! Elimizde bu bilgiyi doğrulayan epeyce değerli bir bilgi/veri var. İsterseniz gelin o bilgiyi rakamsal boyutta incelemek için kutu 1’e göz atalım.
GÜZELLEŞENLERİN ÜÇTE BİRİNDE HASTALIK GERİ DÖNÜYOR
İngiltere’de yapılan yeni bir araştırma 2020’nin birinci sekiz ayında Covid-19 teşhisiyle tedavi edilen 47 bin 780 hastanın yüzde 30’unun (14 bin 140 hastanın) güzelleştikten sonraki 140 gün içerisinde nefes darlığı, kan şekeri yüksekliği ve/veya kalp damar hastalığı ile ilgili birtakım kıymetli sorunlar nedeniyle yine hastaneye yattıklarını, daha da değerlisi bu bireylerin yüzde 12.3’ünün hayatlarını kaybettiğini gösterdi. Hastalığın tekrarı ve akciğer/kalp damar hastalıkları komplikasyonları nedeniyle yine hastaneye yatmak zorunda kalan hastaların değerli bir kısmını ise yaşlıların (65 yaş üzerindekilerin) oluşturduğu saptandı.
ÖZETİ ŞUDUR
DİKKAT! KRONİKLEŞEBİLİR
Bana göre Covid-19 hastalığının bilinen istikametleri şimdi son derece sonludur. Hastalıkta, bilhassa bağışıklık sisteminde oluşabilecek hasarların zannedilenden çok daha fazla olabileceği ihtimal dahilindedir. Hatta kimi bilgiler bize hastalık sonrasında farklı organlarda (beyin, karaciğer, böbrek, kalp) otoimmün kimi hasarların da ortaya çıkabileceğini düşündürüyor. İşte bu nedenle, bilhassa Covid-19 geçiren herkesin ancak bilhassa de 50 yaş üzerindekilerin hastalık sonrasında da sıhhatlerine itina göstermeleri ve dikkatle izlenmeleri gerekiyor.
NTV