Asya Hun ya da Büyük Hun İmparatorluğu olarak kayıtlara geçen, M.Ö 220 yılında Orta Asya’da kurulup, Roma İmparatorluğu sınırlarına kadar uzanan Türk Devletidir. Siyasi ve askeri tarih bakımından oldukça önemli bir yere sahip olan Asya Hun Devleti, Anadolu’ya keşif seferler düzenleyen il devlet olma özelliğine de sahiptir. Asya ve Avrupa tarihinin şekillenmesinde ciddi rol oynayan Asya Hun Devleti, kurduğu askeri nizamla günümüz modern askeri sistemin temellerini atmıştır.
ASYA HUN DEVLETİ KURULUŞU
Büyük Hun Devleti, M.Ö 220 yılında Ötüken’de kurulmuştur. Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır. M.Ö 220-M.Ö 209 yıllarında hüküm sürdükten sonra Oğlu Mete Han devletin başına geçer. Mete Han, devlet sınırlarını hızla genişleterek altın çağını yaşatır. Mete Han, Türkleri tek bir bayrak altında toplayan ilk hükümdar olma özelliğine de sahiptir. Siyasi başarılarının yanında ilk düzenli orduyu kurarak askeri anlamda da büyük başarılar elde eder. 10’luk askeri sistemi kuran Mete Han’ın tahta çıkış tarihi M.Ö 209 yılı, Kara Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.
ASYA HUN DEVLETİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
– Orta Asya’da kurulan ilk Türk Devleti’dir.
– Ötüken’de kurulur. Başkent Ötüken’dir.
– Göçebe ve savaşçıdırlar.
– Göçebe olmalarına rağmen tarımla uğraşırlar.
– Dini inançları Şamanizm’dir.
– Mete Han tarafından ilk kez kurultay kurulur.
– İlk devlet teşkilatlanması kurulur.
– İpek Yolu için Çinlilerle uzun yıllar savaşırlar.
– Göktürk ve Uygur Devletlerinin atasıdır.
– Çin Devleti, Asya Hun’dan gelen saldırılara karşı Çin Seddi’ni inşa eder.
– Çin’le ilk kez anlaşma imzalanır.
– Mete Han, Çin’i fethetme gücüne sahip olsa da asimile olmamak ve kültürlerini kaybetmemek için fethetmek yerine Çin’i vergiye bağlar.
– Hun kelimesinin anlamı, ‘Türk Halkı ve insan’ demektir.
ASYA HUN İMPARATORLUĞU YIKILIŞI
Asya Hun Devletinin yıkılış nedenleri, imparatorların Çin sarayından gelen prenseslerle evlilikler yapması ve Çin entrikalarına yenik düşmesidir. Diğer önemli sebep ise taht kavgalarıdır. Taht kavgaları sonucu parçalanan devlet zaman içinde zayıflayarak çöker.
BÜYÜK HUN DEVLETİ TOPRAKLARI ÜZERİNDE KURULAN DEVLETLER
1- Tabgaçlar
2- Akhunlar
3- Avarlar
4- Sasaniler
BÜYÜK HUN DEVLETİ HÜKÜMLARLARI
Teoman M.Ö 220-209.
Mete M.Ö 209-174
Lao-Şang M.Ö 174-160.
Kung-Sin M.Ö 160-126.
Iti-Sie M.Ö 126-114.
U-vey M.Ö 114-105.
Ousiuliu M.Ö 105-102.
Kiuliu-hou M.Ö 102-101.
Tçietiheu M.Ö 101-96.
Houloku M.Ö 96-85.
Houyenti M.Ö 85-68.
Hiuliukiu M.Ö 68-60.
Voyenkiu M.Ö 60-57.
Houhansie M.Ö 57-31.
Feoutchou M.Ö 31-20.
Seuhiaijo M.Ö 20-12.
Tcheyajo M.Ö 12-8.
Outchou M.Ö 8- M.S 13.
Ouloijou M.S 13-M.S 18.
Houthouulh M.S 18- M.S 46.
Pounou M.S 46- M.S 66.
Yeou-lieou M.S 66- M.S 87.
Yu-chukieu M.S 87-M.S 92.
