Bireylerden şirketlere kadar iktisadın en temel ünitelerinin sarsıldığı, ülkelerin hudutlarını kapattığı ve yeni bir iktisadi devri başlatan koronavirüs salgını kaynaklı kriz, 1930’lardaki “Büyük Buhran” ve 2008’deki “Büyük Durgunluk”un akabinde “Büyük Duruş” olarak nitelendirildi.
Daha evvel böylesi deneyimlenmemiş salgın nedeniyle oluşan belirsizlik ortamı, likidite muhtaçlığını da artırdı. Merkez bankaları da bu gereksinim karşısında kamu otoriteleriyle koordineli adımlar atarak finansal piyasaları ve gerçek ekonomiyi desteklemeye çalıştı.
Dünyada merkez bankaları salgınla uğraşta 207 sefer faiz indirdi.
AKSİYONLARDA BAŞI YENİDEN FED ÇEKTİ
Kelam konusu süreçte, merkez bankalarının 2008 finansal kriz devrinde deneyimlediği klâsik olmayan genişleyici para siyasetleri ve tarihi düşük faiz siyasetleri yine devreye alınırken, aksiyonlarda başı yeniden ABD Merkez Bankası’nın (Fed) çektiği görüldü.
ABD’de birinci olay tespitinin yapılmasının akabinde harekete geçen Fed, mart ayının çabucak başında, 2008 global ekonomik krizinin akabinde birinci kere plansız toplanarak siyaset faizini 50 baz puan indirdi. Fed, bu kararının üzerinden şimdi 12 gün geçmişti ki tekrar faiz indirimine gitti ve siyaset faizini yüzde 0-0,25 aralığına çekti.
Fed’in açtığı yoldan birçok merkez bankası geçerken, böylelikle yıllar sonra yine global çapta düşük faiz devrine girildi.
EN FAZLA FAİZ İNDİRİMİ MART AYINDA YAPILDI
Yılın birinci ayında Türkiye’nin yanı sıra Kuzey Makedonya, Güney Afrika, Malezya, Kenya, Arjantin, Ukrayna, Sri Lanka ve Azerbaycan olmak üzere 9 ülkenin merkez bankası 25 ila 200 baz puan ortasında faiz indirime gitti.
ŞUBAT AYINDA TÜRKİYE, FAİZ İNDİREN ÜLKELERİN ORTASINDA YER ALDI
Şubat ayına gelindiğinde, yeniden ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu 13 ülke faiz indirdi. Tayland, İzlanda, Brezilya, Filipinler, Rusya, Belarus, Arjantin (2 kez), Meksika, Namibya, Endonezya ve Gambiya’nın yanı sıra salgının tepe yaptığı Çin de bu devirde faiz indiren başka ülkeler oldu.
Salgının birçok ülkede görüldüğü ve hudutların kapatılmaya başlandığı mart ayına gelindiğinde; ABD 2, İngiltere 2, Avustralya 2, Bahreyn 2, Kanada 3, Şili 2, Çekya 2, Hong Kong 2, İzlanda 2, Ürdün 2, Kuveyt 2, Makao 2, Moldova 2, Norveç 2, Pakistan 2, Paraguay 3 ve Suudi Arabistan 2 kere faiz indirimine gitti.
Öte yandan, Türkiye, Arnavutluk, Ermenistan, Arjantin, Kolombiya, Brezilya, Dominik Cumhuriyeti, Mısır, Fiji, Gana, Hindistan, Endonezya, Kazakistan, Kenya, Malezya, Mauritius, Meksika, Moğolistan, Fas, Namibya, Yeni Zelanda, Kuzey Makedonya, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Polonya, Romanya, Sırbistan, Güney Afrika, Güney Kore, Sri Lanka, Tayvan, Tayland, Trinidad ve Tobago, Tunus, Ukrayna ile Vietnam ise birer kere faiz silahını kullandı.
Böylelikle geçen yılın mart ayında 17’si birden çok olmak üzere dünyadaki 54 merkez bankası, 73 sefer faiz aracını kullanarak ekonomiyi desteklemeye çalıştı. Bu gerçekleşmelerle yıl genelinde en fazla faiz indirimi yapılan ay da mart oldu.
İKİNCİ ÇEYREKTE DE FAİZ İNDİRİMLERİ DEVAM ETTİ
Geçen yıl dünya genelinde birçok ülke için salgının tepe noktasının görüldüğü ay olarak literatüre geçen nisanda, merkez bankaları faiz indirmeye devam etti.
Nisan ayında Türkiye, Ermenistan, Botsvana, Çin, Kolombiya, Gürcistan, İsrail, Kazakistan, Kenya, Mauritius, Moğolistan, Mozambik, Namibya, Pakistan, Paraguay, Peru, Filipinler, Polonya, Rusya, Ruanda, Sırbistan, Güney Afrika, Sri Lanka, Tacikistan, Uganda, Ukrayna ve Özbekistan olmak üzere 27 ülkenin merkez bankası faiz indirdi.
Mayıs ayına gelindiğinde, Malezya, Brezilya, Sri Lanka, Norveç, Çekya, Belarus, Kuzey Makedonya, Vietnam, Meksika, Pakistan, İzlanda, Tayland, Zambiya, Türkiye, Güney Afrika, Hindistan, Güney Kore, Polonya, Nijerya, Gambiya, Romanya ve Kolombiya olmak üzere bu araca 22 merkez bankası başvurdu.
Merkez bankalarının haziran ayı aksiyonlarına bakıldığında ise 19 sefer faiz indirildiği görüldü. Bu periyotta aksiyon alan merkez bankaları ise Uganda, Sırbistan, Ukrayna, Ermenistan, Fas, Namibya, Brezilya, Mozambik, Endonezya, Rusya, Azerbaycan, Belarus, Paraguay, Macaristan, Gürcistan, Filipinler, Pakistan, Meksika ve Kolombiya halinde sıralandı.
ÜÇÜNCÜ ÇEYREK PRESTİJİYLE FAİZ İNDİRİMLERİ YAVAŞLADI
Olağanlaşma adımlarının hızlandığı 2020’nin üçüncü çeyreği prestijiyle birçok merkez bankasının faiz silahını kullanmada artık hareket alanının kalmadığı, bu nedenle aksiyonların yavaşladığı görüldü. Buna rağmen temmuzda 10, ağustosta 8 ve eylülde 11 merkez bankası faiz indirdi.
Malezya, Sri Lanka, Endonezya, Kazakistan, Macaristan, Güney Afrika, Rusya, Tacikistan, Azerbaycan ve Kolombiya temmuzda, Gürcistan, Brezilya, Romanya, Moldova, Meksika, Namibya, Zambiya ve Kolombiya ağustosta, Dominik Cumhuriyeti, Moldova, Özbekistan, Moğolistan, Ermenistan, Azerbaycan, Nijerya, Mısır, Meksika, Kolombiya ve Vietnam ise eylülde faiz indirimi yoluna giden ülkeler oldu.
TÜRKİYE GEÇEN YIL BİRİNCİ FAİZ ARTIRIMINI EYLÜLDE YAPTI
Öte yandan, Türkiye’de geçen yıl birinci faiz artırımının yapıldığı ay da eylül oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) 200 baz puanlık faiz artırımı ile siyaset faizi yüzde 8,25’ten yüzde 10,25’e yükseldi.
SON ÇEYREKTE 3 ÜLKE FAİZ ARTIRDI
Geçen yılın son çeyreğine girildiğinde, faiz indirimi döngüsü açısından artık aksiyonların kıymetli ölçüde yavaşlaması, az sayıda ülkenin bu aracı kullanması dikkati çekti. Öte yandan, Türkiye, Arjantin ve Ermenistan’ın faiz artırdığı görüldü.
Hızlanan aşı çalışmalarına ait optimistlik ile salgında ikinci dalga kaygıları ortasında istikrar bulmaya çalışan merkez bankası idareleri, ekimde 4, kasımda 8 ve aralıkta 2 sefer faiz indirdi.
Tunus, Botsvana ve Arjantin (2 kez) ekimde, Avustralya, Moldova, Malavi, Mısır, İzlanda, Endonezya, Filipinler ve Moğolistan kasımda, Sırbistan ile Azerbaycan ise aralıkta faiz indirimi yoluna başvurdu.
EN FAZLA AKSİYONU 7 KERE FAİZ İNDİRİMİ YAPARAK “KOLOMBİYA” ALDI
Geçen yıl Kolombiya 7, Arjantin 6, Meksika 6, Türkiye 5, Pakistan 5, Paraguay 5, Brezilya 5, Filipinler 5, Nambiya 5, Azerbaycan 5, Moldova 5, Endonezya 5, Güney Afrika 5, Sri Lanka 5, İzlanda 5, Rusya 4, Sırbistan 4, Ukrayna 4, Moğolistan 4, Sırbistan 4, Ermenistan 4, Malezya 4, Avustralya 3, Belarus 3, Kanada 3, Kenya 3, Çekya 3, Mısır 3, Vietnam 3, Kuzey Makedonya 3, Polonya 3, Gürcistan 3, Norveç 3, Romanya 3, Tayland 3, Dominik Cumhuriyeti 2, Botsvana 2, Bahreyn 2, Şili 2, Çin 2, Gambiya 2, Hong Kong 2, Macaristan 2, Hindistan 2, Ürdün 2, Kazakistan 2, Kuveyt 2, Makao 2, Mauritius 2, Fas 2, Mozambik 2, Nijerya 2, Peru 2, Suudi Arabistan 2, Güney Kore 2, Tacikistan 2, Tunus 2, Uganda 2, İngiltere 2, ABD 2, Özbekistan 2 ve Zambiya 2 kere faiz indirim aksiyonu aldı.
Böylelikle geçen yıl merkez bankası en fazla faiz indirim aksiyonu alan ülke Kolombiya oldu.
ARJANTİN SİYASET FAİZİNİ TOPLAMDA 1.400 BAZ PUAN AZALTTI
Alınan aksiyonların büyüklüğü açısından ise Arjantin Merkez Bankası başı çekti. Yıl boyunca toplam 6 kere faiz indiren banka, siyaset faizini toplamda 1.400 baz puan azaltarak yüzde 48’den yüzde 36’ya çekti.
