Rapor, kimi kesimlerde taban fiyat ve altında fiyat alanların toplam çalışanlara oranının yüzde 72’yi aştığını da ortaya koydu.
Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın açıkladığı 2021 yılının birinci enflasyon raporunda “Türkiye’de Fiyat Dağılımı ve Fiyatların Enflasyona Etkisi” bahisli bir araştırmaya da yer verildi. Türkiye’de fiyat gelişmeleri açısından izlenen en kıymetli göstergelerden birinin minimum fiyat olduğu vurgulanan raporda, taban fiyatın, talebin yanı sıra büyük ölçüde maliyet kanalıyla enflasyonu etkilediği, ayrıyeten özel kesim fiyat artışları için de referans niteliği taşıdığı belirtildi.
Araştırmada, minimum fiyatın yüzde 10 altında ve üstünde fiyatla çalışanlar taban fiyatlı olarak kabul edildi. Taban fiyatın yüzde 10’undan daha az fiyatla çalışanlar ise taban fiyat altı fiyatlı olarak değerlendirildi.
Buna nazaran, tarım dışı dallarda çalışan ücretlilerin yüzde 42.8’i taban fiyat ve altı çalışanlardan oluşuyor. Bu oran sanayi kesiminde yüzde 50.0, inşaatta yüzde 53.9, hizmetlerde ise yüzde 39.1 olarak hesaplandı.
GİYSİ VE TURİZMDE 100 EMEKÇİDEN 72’Sİ TABAN FİYAT VE ALTINDA FİYATLA ÇALIŞIYOR
Hizmet dalında taban fiyat ve altı fiyatla çalışan oranı başka ana dallara nazaran daha düşük görünmekle birlikte, alt kalemler prestijiyle kıymetli ölçüde farklılaşmakta olduğu vurgulandı. Örneğin, konaklama ve yiyecek hizmetlerinde bu oran yüzde 72’ye ulaşıyor. Kamu çalışanları da hizmet dalına girdiği için hizmet dalında ortalama oran düşük görünüyor.
İmalat sanayiinde taban fiyatlı ve altı çalışanlar incelendiğinde ise giysi, dokumacılık, besin ve deri kesimlerinde minimum fiyat ve altı çalışanların oranı daha yüksek görünüyor. Minimum fiyat ve altında fiyatla çalışanların oranı en yüksek yüzde 72.2 ile giysi kesiminde kaydedildi.
MİNİMUM FİYATA EN HASSAS DAL KONAKLAMA VE YİYECEK HİZMETLERİ
Maliyet taraflı enflasyon baskısı hesabında minimum fiyata hassasiyet konusunda dalların emek yoğunluk derecesinin kıymet taşıdığı vurgulanan raporda, TÜİK’in datalarına dayanarak evvel işçi maliyetinin üretim bedeline oranı hesaplandı. Sonrasında ise o kesimde minimum fiyatla çalışanların oranı ile bölümde üretim maliyetleri içinde işçi maliyetine bakılarak bir hesaplama yapıldı. Buna nazaran, Türkiye’de taban fiyata en hassas bölümler sırasıyla konaklama ve yiyecek hizmetleri, insan sıhhati hizmetleri, toptan ve perakende ticaret, idari ve takviye hizmet faaliyetleri, giysi, mobilya ve deri kesimleri olarak belirlendi.
PATRON FİYAT ARTIŞ SAYISINI YÜZDE 21.8’E ÇIKARDI
Taban fiyatın iktisat genelinde fiyat artışları için kıymetli bir referans niteliğinde olduğu kaydedilen raporda, minimum fiyatın yanı sıra geçmiş devir enflasyonu ve iktisadın döngüsel durumunun da fiyat artışları üzerinde kıymetli bir tesire sahip olduğu kaydedildi.
Araştırma kapsamında firmalarla aralık ve ocak aylarında gerçekleştirilen saha görüşmesinde, 2021 yılında fiyatlarda ne kadar artış yapacakları soruldu. Aralık ayındaki görüşmede firmaların 60’tan fazlası 2021’de yüzde 10-15 aralığında, yüzde 20’den fazlası ise yüzde 16-20 aralığında fiyat artırımı planladığını bildirdi.
Minimum fiyatın yüzde 21.56 oranında artırılmasının akabinde ocak ayında birebir firmalarla gerçekleştirilen ankette bu defa firmaların yüzde 70’ten fazlası yüzde 21-25 aralığında fiyat artırımı yapacağını açıkladı.
MİNİMUM FİYATTAKİ 1 PUANLIK ARTIŞ ENFLASYONU 0.2 PUAN ARTIRIYOR
Raporda, çeşitli tekniklere nazaran minimum fiyattaki artışın enflasyona tesiri hesaplandı. Buna nazaran, minimum fiyata gelen yüzde 1’lik artış yıl sonunda tüketici enflasyonunu 0.06 ila 0.08 puan yükseltiyor. Tesir büyük ölçüde iki çeyrek içerisinde tamamlanıyor. Çalışan kişi başına fiyat dikkate alındığında ise minimum fiyattaki yüzde 1’lik artışa tüketici enflasyonunun verdiği reaksiyon 0.10 puan oluyor. Fiyat ve istihdam tesirini birlikte içeren toplam işgücü ödemeleri üzerinden hesaplama yapıldığında ise minimum fiyattaki 1 puanlık artış tüketici enflasyonunu bir yıl sonunda 0.2 puan artırıyor.
Raporda, ücret-enflasyon bağına dair iddialara ait belirsizliğin yüksek olmasının, siyaset çıkarımlarında bulunurken temkinli hareket etmeyi gerektirdiğine dikkat çekildi. Salgın periyodundaki sektörel ayrışmalar, istihdam ve çalışılan saat ortasındaki bariz farklılaşmalar, işten çıkarma yasakları ve kısa çalışma ödeneği uygulamasının, enflasyon üzerindeki fiyat kaynaklı tesirlerin ölçümünü zorlaştırdığı vurgulandı.
Salgından en olumsuz etkilenen ve birebir vakitte minimum fiyata hassaslığın yüksek olduğu konaklama hizmetleri ve giysi kalemlerinde enflasyonun görece düşük seyrettiği kaydedilen raporda, bu ve gibisi dallarda salgın devrine mahsus talep şartlarının maliyet geçişkenliğini sınırlasa da geçen yıl yaz aylarında olduğu üzere açılmayı takiben bilhassa hizmet bölümlerinde ünite maliyet kaynaklı baskıların tesirli olabileceği tabir edildi.
Giysi bölümünde ise ilerleyen süreçte turizm görünümüne bağlı olarak artan maliyetlerin fiyatlara yansıtılma mümkünlüğünün enflasyon görünümü üzerindeki değerli risk ögelerinden biri olduğu belirtildi. Raporda, “Asgari fiyat artışının iktisat genelinde fiyat artışları için kıymetli bir referans olduğu dikkate alındığında, yakın periyottaki gelişmeler 2021 yılında öngörülen dezenflasyon sürecini olumsuz etkileyebilecek bir öge olarak değerlendirilmektedir” denildi.
Habertürk- Ahmet Kıvanç
