İstanbul’da uzun müddettir beklenen kar yağışı nihayet kendini gösterdi. Uzmanlara nazaran yağışlar birkaç gün daha aralıklarla devam edecek. Fakat bu yağışlar İstanbul’un muhakkak bölgelerinde tesirini gösterirken, birtakım bölgelerde ya çok daha az görülüyor ya da hiç görülmüyor.
İstanbul’un en yüksek rakımlı dorukları 537 metre ile Aydos doruğu, 442 metre ile Alemdağ, 438 metre ile Kayışdağı olarak sıralanıyor. Popülerliğiyle nam salan Çamlıca zirvesinin rakımı ise 268 metre. İstanbul’da çoklukla kar yağışı ağır olarak kelam konusu zirvelerde gerçekleşiyor.
- Pekala bunun nedeni yalnızca yüksekte yer almaları mı, yoksa öteki etkenler de var mı?
- Dikey kentleşme, betonlaşma, ormansızlaşma üzere faktörlerin tesiri ne?
Meteoroloji Uzmanı Prof. Dr. Orhan Şen ve İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Deniz Demirhan Sözcü için cevapladı.
DİKEY YAPILAŞMA KAR YAĞIŞINI NASIL TESİRLER?
Meteoroloji Uzmanı Prof. Dr. Orhan Şen, dikey yapılaşmanın kar yağışına olumsuz tesir ettiğini söylüyor. Binaların çok dar bir alanda konumlandırıldığını söyleyen Şen, “Şehir merkezinde çok yüksek binalar ve çok dar bir alana konulmuş vaziyette. İstanbul, Tokyo ve Şangay üzere kentlerde ısı adası tesiri çok fazla. Bunun için artık tahlil yok. Bu usul planlamaları en başında kesinlikle insanı ön plana alarak gerçekleştirmek gerekir. Yapılan gökdelenleri artık yıkamazsınız” sözlerini kullanıyor.
İstanbul Teknik Üniversitesi Meteoroloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Deniz Demirhan
‘Taneler kar olarak başlıyor, yağmur olarak iniyor’
İstanbul’un muhakkak bölgelerinde ısı adası tesirinin görüldüğünü söyleyen Dr. Deniz Demirhan da sistemin daha bitmediğini ve yağışların süreceğini vurguluyor. İstanbul’da meydana gelen kar yağışında sistemin çok kuvvetli olmadığını vurgulayan Demirhan, “Bu yağışlar kuvvetlenerek devam edecek. Kent merkezlerinde kuvvetli bir yağış bekliyoruz.
Sistem çok güçlü değildi ve sıcaklık da yeteri kadar düşük olmadığı için ısı adası tesirini gördük. Kent merkezlerinde bilhassa çukur alanlarda ömür alanlarında, konutların ağır olduğu bölgelerde sıcaklık yüksek. Taneler kar olarak düşmeye başlasa da düştükçe eriyor ve yağmur olarak yer yüzüne iniyor. Birtakım bölgelerde hiç bulut bile oluşmuyor. Bu nedenle sistem de çok güçlü olmadığı için yağış görmedik.” dedi.
ISI ADASI TESİRİ NE MANAYA GELİYOR?
Dr. Deniz Demirhan, ısı adası tesirini şu halde açıklıyor:
“Şehir merkezlerinde sıcaklık, olağanda olması gerekenin üstündedir. Zira kent merkezlerinde güneşten gelen radyasyonu içine çeken beton yapılar, asfaltlar üzere kimi yapılar vardır. Bu yapılar çok güçlü bir halde güneş radyasyonunu içine çeker.
Bu yapılarda radyasyonu içine çekme ve orada tutma oranı çok yüksektir. Bunlar bütün gün boyunca ısınırlar. Gece olunca soğuma başlar ve güneş radyasyonu masraf. Beton yapılar tuttukları o enerjiyi dışarıya hakikat verme gereksinimi duyarlar. Gece boyunca bu bölgeler, kent merkezleri ısınır. Bu da sıcaklığın artmasına neden olur. Hasebiyle betonun ve binaların daha az olduğu bölgelerden çok daha fazla sıcaklığa sahip olurlar. Bu şekil kent planlamalarında park alanları üzere atmosferin nefes alacağı ortamlar oluşturulmalı.”
Meteoroloji Uzmanı Prof. Dr. Orhan Şen
GÖKDELENLER İSTANBUL’U NASIL ETKİLEDİ?
Prof. Şen, kent planlamasında yanlışlıklar yapıldığını ve gökdelenlerin gerekli rüzgarları bloke ettiğini söylüyor. İstanbul’un hakim rüzgar tarafının kış aylarında kuzeydoğu olduğunu tabir eden Şen, kelamlarına şu biçimde devam ediyor:
“Bu, İstanbul’un havasını temizleyecek rüzgarın kuzeydoğudan geleceği manasına gelir. Kış aylarında ulaşım ve ısınmadan ötürü hava kirliliği çok olduğu için havanın temizlenmesi kıymetli bir nokta. Lakin kentin kuzeydoğusuna gökdelenler yapıldığı için bu yapılar rüzgarı bloke ediyor. Münasebetiyle İstanbul’daki hava temizlenmiyor. Bu olağan kent planlamasında bilimin kullanılmasındaki eksiklikten kaynaklanıyor.”
DÜNYADA GERÇEK BİR PLANLAMA ÖRNEĞİ VAR MI?
Şen, kent planlamasında ülkü bir örnek olarak Manhattan’ı gösteriyor: “Manhattan’da uzmanlar kent planlamasında evvel rüzgar tarafını hesapladılar. Uzun araştırmalar sonucunda rüzgarın kuzeyden estiğini tespit ettiler. Akabinde kuzeyden güneye geniş yollar yapıldı. Bu yollar rüzgar istikametindedir. Bu yolların etrafına yüksek binalar rahatlıkla yapılıyor. Bu yollar orada rüzgar tüneli vazifesi görüyor. Bu tüneller vesilesiyle Manhattan’ın havası temizleniyor.”
NÜFUS ARTIŞI VE HAVA KİRLİLİĞİ KAR YAĞIŞINI NASIL ETKİLİYOR?
Dr. Demirhan, nüfus artışının atmosfere yayılan emisyonlarda önemli bir tesiri olduğunun altını çizdi. Atmosfere yayılan gazların niteliğinin de değerli olduğunu vurgulan Demirhan, “Nüfusun az olduğu fakat fabrikaların çok olduğu birtakım bölgelerde de çok fazla emisyon var. Orada hem hava kirliliği hem de ısı adası tesiri daha fazla oluyor. Yağışın olabilmesi için havada belli bir partikül ölçüsü olmalı. Yoğuşma parçacığı denir buna.
Bu parçacıkların atmosferde bulunması gerekir ki su buharı onun üzerinde yoğuşsun ve sonra da yağmur damlası olarak büyüsün ve yere düşsün. Ancak atmosferde çok fazla kirletici varsa bu su damlacıkları farklı kirleticiler üzerinde yoğuşur ve yere düşmek için kâfi büyüklüğe ulaşamaz” değerlendirmesinde bulundu.
DR. DEMİRHAN: SORUN GLOBAL ISINMA
Dr. Deniz Demirhan, atmosferin çok süratli bir halde ısınmaya devam ettiğini tabir etti. İnsan kaynaklı gazların atmosfere çok fazla yayıldığını, bu nedenle global ısınmanın önüne bir türlü geçilemediğini vurgulayan Demirhan, karbondioksit gazının atmosfere çok fazla yayıldığına dikkati çekti. 2020 yılında karbondioksit salınımının artış suratında bir azalma olduğunu söyleyen Demirhan, “Henüz iklim değişikliği ile ilgili kıymetli bir adım atılmış sayılmıyoruz. Karbondioksit ölçüsündeki bu artış oranı sıfırlanmadığı sürece bizim iklim değişikliği ile ilgili bir adım attığımızı söyleyemeyiz. Kar yağışının bir anda azalması ve sıcaklardaki artışın nedeni 1970’lerden beri iklim değişikliğinin içinde olmamız” dedi.
