AA muhabirinin derlediği bilgiye nazaran, Türkiye’ye yönelik memleketler arası direkt yatırımlar (UDY), sektörel dağılım verisinin yayımlanmaya başlandığı 2002’den bu yana kelam konusu yatırım akımlarının global iktisadi faaliyet dağılımıyla benzeri bir seyir izledi.
Ocak 2002-Kasım 2020 periyodunda firmalara gerçekleşen 165 milyar doları aşan direkt yatırımın yüzde 62,4’ü hizmetler, yüzde 24,2’si imalat, yüzde 11’i güç ve yüzde 2,4’ü tarım ve madencilik kesiminde yapıldı.
Hizmetler bölümü altında en fazla direkt yatırım gerçekleştirilen alt bölüm ise yüzde 32,9’luk hisse ile finans ve sigorta, yüzde 8,8 ile telekomünikasyon ve yüzde 6,8 ile toptan ve perakende ticaret olarak kayıtlara geçti. İmalat bölümü altında ise besin, kimyasal eser ve petrol eserleri imalatı, en fazla direkt yatırım çeken alanlar oldu.
Türkiye’ye direkt yatırımların bölgesel dağılımına bakıldığında ticari ve ekonomik bağlara paralel olarak Avrupa Birliği ülkelerinin baskınlığı dikkati çekti.
Son 10 yılda Asya ülkelerinin Türkiye’ye ilgisi de önemli oranda yükselirken, bu durum memleketler arası yatırımcı profilinde çeşitlenmeyi beraberinde getirdi.
Türkiye’de ülkelere nazaran UDY datalarının derlenmeye başlandığı 2002 yılından Kasım 2020’ye kadar, AB ülkeleri 110,4 milyar dolarlık yatırım ve yüzde 67 hisse ile birinci sırayı alırken, Asya ülkeleri 29,1 milyar dolar ve yüzde 18’lik hisse ile ikinci, Amerika ülkeleriyse 14,3 milyar dolar ve yüzde 9 hisse ile üçüncü sırada yer aldı.
Ülkeler prestijiyle bakıldığında ise birinci 10 yatırımcı ülke Hollanda, ABD, İngiltere, Avusturya, Almanya, Lüksemburg, İspanya, Belçika, Fransa ve Azerbaycan olarak sıralandı.
Potansiyeli yüksek yatırımlara öncelik
Direkt Yabancı Yatırımlar Kanunu kapsamında, Türkiye’de yabancı yatırımcılar, yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabi tutuluyor.
Türkiye’nin sahip olduğu stratejik pozisyon, tüketimi yüksek geniş iç pazarı, elverişli yatırım ortamı, kapsayıcı ve alternatifli bir teşvik mekanizması, etraf ülkelere ihracat kolaylığı ve maliyeti düşük verimli iş gücü üzere avantajları, yatırımcılara birçok dalda cazip fırsatlar sunuyor.
Türkiye’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uyumunda yatırım yeri, fiyatı ve kesime bağlı olarak kapsayıcı bir teşvik düzeneği bulunuyor. Bu kapsamda KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, vergi indirimi, sigorta primi patron payı dayanağı, gelir vergisi stopajı dayanağı, sigorta primi personel payı dayanağı, faiz yahut kar hissesi dayanağı, yatırım yeri tahsisi ve KDV iadesi üzere takviyeler sağlanıyor.
Mevcut dayanakların yanı sıra Türkiye’nin öncelikleri kapsamında muhakkak projelere yönelik ayrıcalıklı fırsatlar veriliyor. Proje bazlı olarak sunulan bu dayanaklar, vergisel takviyeler, istihdam takviyeleri, finansman dayanakları, yatırım yeriyle ilgili dayanakların yanı sıra müsaade, tahsis, ruhsat, lisans ve tescil kolaylığı üzere bahisleri kapsıyor.
Türkiye’nin mevcut durumda yahut gelecekte ortaya çıkabilecek kritik muhtaçlıklarını karşılayabilecek, arz güvenliğini sağlayabilecek, dışa bağımlılığı azaltabilecek, teknolojik dönüşümü gerçekleştirecek, yenilikçi, Ar-Ge ağır ve katma bedeli yüksek kesimlere yatırımlar, potansiyeli yüksek alanlar olarak bedellendiriliyor.
Bu kapsamda öne çıkan dallar, güç teknolojileri, medikal teknolojiler, elektrik-elektronik, lojistik, petrokimya, biyoteknoloji, otomotiv, demir yolu nakliyatı, bilgi ve irtibat teknolojileri, savunma endüstrisi ve uzay teknolojileri, ziraî sanayi teknolojileri ve başka Ar-Ge ağır bölümler olarak öne çıkıyor.
Islahat çalışmaları sürüyor
Yatırım ortamını güzelleştirecek ve yatırımları artıracak aksiyonlar, iş dünyasının önde gelen sivil toplum kuruluşlarıyla yatırımlardan sorumlu bakanlık ve kamu kurumlarının bir ortaya geldiği Yatırım Ortamını Uygunlaştırma Uyum Heyetinde (YOİKK) ele alınıyor.
Çalışmalarını yıllık aksiyon planları aracılığıyla sürdüren YOİKK’in sekretarya faaliyetleri Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yürütülüyor.
YOİKK’in, 2019-2020 yılları için 8 farklı alandaki çalışma kümesi altında 42 husustan oluşan hareket planında, ilgili kurum ve kuruluşların çalışmaları sonucu 37 aksiyon tamamlandı.
Bu çalışmalar sonucu, Türkiye’nin yatırım ortamına ait milletlerarası raporlardaki sıralaması da yükseldi. Ekim 2019’da açıklanan Dünya Bankası İş Ortamı Raporu’na nazaran Türkiye, bir evvelki yıla nazaran 10 sıra yükselerek 190 ülke ortasında 76,8 puanla en kolay iş yapılan 33’üncü ülke pozisyonuna geldi.
