Çukurova Üniversitesi Su Eserleri Fakültesinden bilim insanları, Türkiye’nin kıyılarında son yıllarda görülmeye başlanan balon balığı tipi olan “lagocephalus sceleratus” üzerinde 1 yıl süren toksin araştırması gerçekleştirdi.
Araştırmanın sonuçlarını paylaşan Köşker, Akdeniz Denizel Toksin Araştırma Kümesi olarak bir müddettir balon balıklarının zehir içerikleri üzerine ağırlaştıklarını, son araştırmalarını, Tarım ve Orman Bakanlığınca desteklenen ve balon balıklarının yayılım alanları tespit etmeye yönelik Antalya Su Eserleri Araştırma Enstitüsü tarafından yürütülen “Balon ve Aslan Balıklarının Yayılım Alanlarının ve Mümkün Uğraş Tekniklerinin Araştırılması” (BAYOMA) isimli proje kapsamında hayata geçirdiklerini belirtti.
Balon balığının Akdeniz’de yeni görülen, yabancı istilacı olarak tanımlanan cinslerden biri olduğunu ve farklı yollarla Akdeniz’e gelebildiğini anlatan Köşker, en yaygın girişin Süveyş Kanalı üzerinden gerçekleştiğini, gemi balast sularıyla yahut Cebelitarık Boğazı üzerinden de balon balıklarının gelebildiğini aktardı.
Balon balıklarının yenmesi riskli bulundu
Önceki çalışmalardan farklı olarak son araştırmalarında balon balıklarındaki toksin içeriğini aylık olarak incelediklerini kaydeden Köşker,
Toksin seviyesi makul mevsimlerde yüksek bulunabiliyordu lakin bu çalışmayla anladık ki Antalya Körfezi’nde yakalanan balon balıklarının zehir oranları, yıl içinde, her ay için, kabul edilebilir pahaların üzerinde bulunmuştur. Bu da halk sıhhati açısından balon balıklarının yıl boyunca, daima olarak risk teşkil ettiğini ortaya koymuştur.
dedi.
Eşik değerler
Köşker, milletlerarası alanda kabul edilen eşik kıymetler ve kendi tespitleri hakkında şu bilgileri paylaştı:
Japonya’da belli eşik kıymetler çerçevesinde balon balığı tüketilebiliyor. Japonya, konutlarda tüketilmesini yasaklamış, restoranlarda tüketiliyor. Onlarca balon balığı tipi ortasında 20’si tüketilebiliyor ve bir kilogram balon balığında bulunması gereken azamî tetrodotoksin (TTX) bedelini 2,2 miligram olarak belirlemişler. Avrupa Besin Güvenliği Otoritesi (EFSA) çeşitli çalışmalar sonucunda farklı kıymetler önerdi. Bunlar kilogramda 0,44 ve 0,80 miligram formunda limit pahalar. Lakin Avrupa’daki bedeller şimdi tartışmalı. Biz de Akdeniz kıyılarındaki balon balıklarının karaciğerinde, etinde ve eşey organı olarak tabir ettiğimiz gonadlarındaki TTX kıymetlerini inceledik. Üç dokuda da yıllık ortalama bedeller Japonya ve Avrupa’nın belirlediği limitlerin üzerinde. Biz, yıllık ortalama olarak, dişi balon balıklarının gonadlarında kilogramda 24,4 miligram, erkek balon balıklarının gonadlarında kilogramda 15,9 miligram; karaciğer örneklerinde dişi ve erkeklerde eşit olmak üzere 12,9 miligram; kas dokuda ise dişilerde 3,9 miligram, erkeklerde 3,4 miligram TTX kıymetleri tespit ettik.
Akdeniz’deki balon balıklarının TTX kıymetlerinin sonbahar ve kış aylarında daha yüksek olduğunu, en yüksek pahaların ise kasım ve aralık ayında tespit edildiğini bildiren Köşker, balon balıklarının öbür tüm aylarda da insan sıhhati açısından tehlike arz ettiği uyarısı yaptı.
Türkiye kıyılarındaki balon balıklarının, Japonya’daki üzere tüketilen tipler olmadığının altını çizen Köşker,
Vatandaşlarımız bu balığı katiyetle tüketmemeli, bir çatal almak dahi ölümcül zehirlenmelere yol açabilir. Toksin yoğunluğu homojen olmayabilir, çok fazla olabilir, öldürücü tesir gösterebilir. Bilhassa kalp, teneffüs sistemi hastalıkları olanlarda çok daha süratli tesirler gösterebiliyor. Vatandaşlarımız, balıkçılarımız ellerinde açık yara varsa bu balıklara mutlaka temas etmemeli, yaradan toksin geçişi olabilir ve zehirlenmeye yol açabilir.
ifadelerini kullandı.
“Balon balığı artık Akdeniz ekosisteminin bir gerçeği”
Balon balığının Türkiye’de en ağır İskenderun Körfezi, Mersin Körfezi, Muğla ve Antalya açıklarında görüldüğüne, Kıbrıs açıklarında da ağır bir dağılım gösteren tipe, Akdeniz kadar ağır olmasa da Ege ve Marmara Denizi’nde hatta Karadeniz’de bile rastlandığına dikkati çeken Köşker, balon balığının bu kadar yayılmasını, bilinen bir avcılarının olmamasına bağladı.
Balon balıklarının deniz ekosistemine de ziyan verdiğini ve yerli tipler üzerinde besin rekabeti yarattığını işaret eden Köşker, kelamlarını şöyle tamamladı:
Bu cinste yamyamlık var, kendi cinsini de yiyebiliyor. Bu noktadan itibaren biz bu balığı katiyetle ekosistemden söküp atamayız, gerçekçi bir yaklaşım olmaz. Bu artık Akdeniz ekosisteminin bir gerçeğidir. Her şeyden evvel bunu kabullenip, bu balıklarla yaşamayı öğrenmemiz gerekiyor. Güçlü çene ve diş yapılarından ötürü bilhassa ticari balıkçıların av araçlarına önemli ziyanlar veriyor. Daha güçlü av araçları geliştirilebilir. Burada toplumsal farkındalığın artırılması çok değerli. Sıhhat işçimizin bu bahiste acilen bize yabancı olan bu çeşitle ilgili eğitilmesi gerektiğini düşünüyorum. Besin dışında, kozmetik, gübre sanayi üzere alanlarda sürece teknikleri geliştirilerek bu balıkların üzerinde av baskısı oluşturulabilir.
