Ziraî eserlerin yakından takip edilmesini sağlayan erken ikaz sistemleri, ziraî eser arzının, fiyatlarının ve tarladan markete arz zincirinin izlenmesine yönelik 3 ayaktan oluşuyor. Besin ve Ziraî Eser Piyasaları İzleme ve Kıymetlendirme Komitesi sonrasında yapılan açıklamada, ziraî eserler ve besin piyasalarındaki gelişmeler konusunda vakitli kararlar almaya yarar sağlayacak bir “Erken İkaz Sistemi”nin oluşturulmasına ait teknik altyapı çalışmalarının ele alındığının belirtilmesi kelam konusu sistemin işleyişini gündeme getirdi. Dünyada pek çok ülkede temel besin fiyatlarında artışlar yaşanırken, bu ülkeler, ziraî eser piyasalarının nizamlı çalışmasını sağlamak için tedbir alıyor.
ÜRETİM RİSKLERİ MERCEK ALTINDA
Ziraî eserlerde yurt içi üretim, tüketim ve fiyat oluşumlarının takip edilmesi gerekirken, pek çok ülke üretimin takibi için teknolojik imkanlardan faydalanıyor. Bu sistemlerden elde edilen bilgiler alınan kararlarda belirleyici olurken, bu düzenek “Erken İhtar Sistemi” olarak isimlendiriliyor. Ziraî üretime yönelik olarak kurulacak erken ihtar sistemlerinde 3 temel ayağın yer alacağı öngörülüyor. Sistemin birinci kademesinde ziraî eserlere ait arz takip ediliyor. Bu kapsamda, ziraî eserlerde tohumdan hasat evresine kadar oluşacak meteorolojik riskler ve hastalıklar izlenerek, mümkün arz eksiklikleri belirleniyor. Böylelikle, bir ziraî eserin üretiminde eksiklik olup olmayacağı evvelce bilinerek, tedbir alınabiliyor.
TARLADAN MARKETE KADAR İZLENİYOR
İkinci kademeyi ise “fiyat izleme” oluşturuyor. Sistemle, ziraî eserlerin fiyatlarındaki dalgalanmalar takip ediliyor. Böylelikle, arzın izlenmesine ait bilgiler fiyatlara yansımadan bu durumun tespit edilmesi amaçlanıyor. Fiyatlarda, arz meselesinden kaynaklanmayan fiyat hareketlerinin olduğu belirlenirse, yurt dışı fiyatlar, fiyat spekülasyonları ve öteki seçenekler inceleniyor. Böylelikle, eser fiyatlarında oluşabilecek dalgalanmalar vaktinde tespit edilebiliyor. Erken ikaz sistemlerinin son ayağını arz zincirinin takibi oluşturuyor. Bu süreçte eser, tarladan markete kadar izleniyor ve her evrede eser fiyatındaki seyir takip ediliyor. Böylelikle, arz zincirinin bir halkasında yapısal sorun varsa, bunun fiyatlara tesirine ait tedbir alınabiliyor.
FiYATLARA YANSIMADAN TAHLİL ÜRETiLECEK
Erken ihtar sistemleri, ziraî üretimde arz eksiği olup olmadığının eser bazında ve vaktinde tespit edilmesi, süreksiz arz eksiklikleri fiyatlara yansımadan evvel süreksiz dış ticaret önlemleri ile tedbir alınması üzere yararlar sağlıyor. Sistem, kalıcı arz eksikliklerini gidermeye yönelik teşvik ve önlemlerin geliştirilmesine de imkan tanırken, spekülatif fiyat hareketleri tespit edilebiliyor. Sistemin Türkiye’de uygulanmaya başlamasıyla, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ziraî üretim bilgileri, Ticaret Bakanlığı'nın arz zincirinin ve iç piyasanın takibine ait dataları ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın fiyatların izlenmesine ait bilgileri kullanılabilecek. Hazine ve Maliye ile Ticaret bakanlıkları da tedbir alınması gereken durumlarda dış ticaret ya da vergi bahislerinde karar alabilecek.
Yenişafak
